Bloavezh mat ha di drubuilhBonne année et une maison sans troubles.
Kalz a vleunioù da gutuilh !Beaucoup de fleurs à cueillir.
Hetiñ a ran deoc'h ur tan-koad mat e goañvJe vous souhaite un bon feu de bois en hiver.
Hag ur heol bras en hañv!Et un beau soleil en été.
Hetiñ a ran deoc'h chom hep gwelet ar medisinJe vous souhaite de ne pas voir le médecin.
Met kentoc'h ur furlukin !mais plutôt un clown.
Klotañ (klot, a glot)➣ rimer
Lidañ➣ souhaiter
Souetañ➣ souhaiter
ar deiz a bloaz➣ le 1er de l'an
Trubuilh➣ trouble, ennui
Kutuilh➣ cueillir
chom hep (nompas)➣ sans (de ne pas)
Klañvour➣ patient(e) d'un médecin
d'am (da ma)➣ à me; mon, mes
d'az (da da)➣ à te, ton, tes
d'az tud➣ à tes parents
d'ho tud➣ à vos parents
d'am zud➣ à mes parents
Gant ma...➣ pourvu que...
ra vo...➣ que soit...
Gouzañvour➣ patient(n) d'un médecin
a : 'Peus ket c'hoant da zont da besketa ganin war ma jonkenn ?
b : Geo, met aon 'meump da dapout kleñved ar mor...
a : 'Peus ket ezhomm da gaout aon. Kalm-gwenn 'vo 'pad an deiz.
b : Sur out ?
a : Ya, ya, selaouet 'm eus ar c'heleier, amzer sioul zo prometet.
b : Ma' lârez... Met ret eo dimp chaokat un dra bennak 'raok...
a : N'eus ket amzer, pignit 'ba'r bourzh ! Moaien 'vo da zebriñ war vor
leizh a draoù lipous 'm eus da derriñ ho naon.
a : N'hoc'h eus ket c'hoant da zont da besketa ganin war ma jonkenn ?
b : Eo, met aon hon eus da dapout kleñved ar mor...
a : N'hoc'h eus ket ezhomm da gaout aon. Kalm-gwenn e vo e-pad an deiz.
b : Sur out ?
a : Ya, ya, selaouet em eus ar c'heleier, amzer sioul zo prometet.
b : Mar lavarez... Met ret eo dimp chaokat un dra bennak a-raok...
a : N'eus ket amzer, pignit er bourzh ! Moaien a vo da zebriñ war vor
leizh a draoù lipous am eus da derriñ ho naon.
Pourmen : se promener
Kuzhat : (se) cacher
Riklañ : glisser
Mervel : mourir
Moaien : moyen
Degas : apporter
Butun : (du) tabac
Alumetez : (des) allumettes
Pesketa : pêcher
Jonkenn° (où) : jonque (s)
Kleñved : maladie, mal
Kalm-gwenn : calme plat (mer)
Keleier : informations
Sioul : calme
Chaoakat : mâcher, "bouffer"
Pignat : monter
Er bourzh : à bord (bâteau)
Leizh a : plein de (...)
Lipous : alléchant
Enoeiñ : (s)ennuyer
Bazailhat : bailler
Kraou : étable, crèche, écurie
Bountañ : pousser
Poull-riklañ : patinoire
aon rak : peur de...
Lêrenn : laisse de cuir, cuir
1• Elle a peur d'oublier mon nom.➣ Aon he deus da ankouaat ma anv.
2• Vous n'avez pas envie de rester ici ?➣ N'hoc'h eus ket c'hoant da chom amañ ?
3• Il n'y aura pas moyen de dormir à cause du bruit➣ Ne vo ket moaien da gousket gant an trouz.
4• Je n'ai pas peur de te dire ce que je pense.➣ N'em eus ket aon da lâret dit ar pezh a sonjañ. .
5• Nous n'avons pas envie de regarder la mer.➣ N'hon eus ket c'hoant da sellout ouzh ar mor.
C'hoant am eus da veajiñ ha d'ober tro ar bed.Ezhomm am eus da gaout kalz arc'hant.
C'hoant he deus da skrivañ ul levr.Ezhomm he deus da gavout awen.
C'hoant en deus da zebriñ.Ezhomm en deus da fardañ boued.
C'hoant hon eus da brenañ dilhad.Ezhomm hon eus da dennañ bilhidi-bank.
C'hoant am eus da aveliñ ma fenn.Ezhomm am eus da vale war an aod.
C'hoant hoc'h eus da vleniañ !Ezhomm hoc'h eus da dremen e aotre-bleniañ.
C'hoant hon eus da gomz brezhoneg flour.Ezhomm hon eus da zeskiñ mat.
C'hoant o deus da redek.Ezhomm o deus da wiskañ o botoù-sport.
C'hoant ac'h eus da zañsal dansoù eus bro-Iwerzhon.Ezhomm ac'h eus da vont da vro-Iwerzhon.
Aet int d'ar strad,Ils sont allés au fond.
Ar breur, ar gwaz, ar mab, an tad.Le frère, le mari, le fils, le père.
Douget ar sammLe fardeau est porté par
Ga'r c'hoar, ar wreg, ar verc'h, ar vamm.La soeur, la femme, la fille, la mère.
Baling, balaoñ, baling, balaoñBaling, balaoñ, baling, balaoñ
Baling, balaoñ, ma mamm 'zo klañv.Baling, balaoñ, ma mère est malade.
Baling, balaoñ, baling, balaoñBaling, balaoñ, baling, balaoñ
Baling, balaoñ, ma bro 'zo klañv.Baling, balaoñ, mon pays est malade.
Aet eo ar plac'h,La fille est partie,
He c'hoef war he fenn, ur bed en he sac'h.Sa coiffe sur la tête, un monde dans son sac.
Diskennet eo don, donElle est descendue bien bas,
Da zont da vout matezh, gast pe itron.Pour devenir bonne, putain ou dame.
Aet int d'ar brezel,Ils sont allés à la guerre
Poket d'ur skeudenn just a-raok mervel.Ont embrassé une photo juste avant de mourir.
Pet er bed, pet 'zo bet o stouiñ o fennCombien au monde, combien ont baissé la tête
Ha kollet ganto o enor, o gwad trapenn 'oant re seven ?Et perdu leur honneur, leur sang parce qu'ils étaient trop polis ?
Aet int d'ar vourc'h,Ils sont allés à la ville.
Da zeski én gerioù an estren 'lâre dezhe 'oant moc'h.Pour apprendre les mots de l'étranger qui leur disait qu'ils étaient des cochons.
Fur int bet, sentus, rostet ga'r vezh,Ils ont été sages, obéissants, cuits de honte,
Ken neusont lonket, dislonket, kac'het o yezh.Si bien qu'ils ont avalé, vomi et chié leur langue.
Aet int d'ar vourc'h,Ils sont allés à la ville.
Da lipat revr an estren 'lâre dezhe 'oant kaoc'h.Pour lécher le cul de l'étranger qui leur disait qu'ils étaient de la merde.
Cheñchet dilhad, cheñchet genoù,Ils ont changé de vêtements, changé de bouche,
Ha fier-ruz da zougen an triliv.Et sont fiers comme des coqs de porter le drapeau tricolore.
Bugale Breizh 'zo kouket moñs,Les enfants de la Bretagne dorment à poings fermés,
Ga' piv an diaoul 'int bet sanket ba'r foñs ?.Qui diable les fait sombrer au fond ?
War ar c'houc'h, leizh a roudoù 'zo,Sur la coque, il y a beaucoup de marques,
Met ar re vras 'zo kreñv, den tra ne lâro.Mais les grands sont forts, personne ne dira rien.
Met ar re vras 'zo kreñv, den grik ne ranno.Mais les grands sont forts, personne ne pipera mot.
Etre an daou vrezel, er bloaz 1923, e oa bet krouet luskad arzel Ar Seiz Breur gant ur strollad arzourien a Vreizh a oa bet divodet e 1947. Gant ul luskad all e oa bet awenet, hini an Arzoù kinklañ, hag en hevelep tro gant hini an Arts & Crafts eus Breizh-veur, ha gant hini ar Bauhaus alaman, eo bet toullet an hent war-zu ur gened a-vremañ a gas war-raok yezh ha sevenadur ar vro. Pa oa ar strollad en e barr e oa bet betek un tri-ugent arzour bennak ennañ (tisavourien, broderien, poderien-pri, ebenourien, engraverien, livourien, kizellerien, ha kement zo...). E-touez ar re anavezetañ, Jeanne Malivel, Reun Kreston, Suzanne Candré-K.reston, Zavier Langleiz, James Bouillé, Robert Micheau Vernez, Jorj Robin, Per Peron ha Joseph Savina. Jeanne Malivel (1895-1926), a oa kelennerez e skol an Arzoù-kaer e Roazhon, ouzhpenn bezañ engraverez ha kinklerez, a roas al lañs d'al luskad, gant Kreston hag e wreg, ha deuet e oa anv ar "Seiz Breur" diwar anv ur gontadenn bet klevet ganti en he yaouankiz. Divizet e oa bet gant ar Seiz Breur kenlabourat evit sevel un arz breizhek arnevez a rafe al liamm etre ar gwellañ eus an hengoun hag eus redioù ar vuhez a-vremañ.
"Mont a ra luskad ar Seiz Breur a-enep d'ur skeudenn diamzeret eus o bro, gwallgaset m'eo bet gant an touristelezh en deus implijet arouezioù dismegañsus ha folklorajoù evit e daolenniñ."
Evit diazezerien al luskad e ranke an arz breizhet bezañ "eztaol buhez hec'h ene", da lâret eo chom diouzh ar mare, ha n'eo ket ur c'hatalog oberennoù kozh. Gant ar Seiz Breur e veze lakaet war-raok liested an danvezioù hag an teknikoù, ha broudañ a raent implij danvezioù pe teknikoù nevez. Lakaet o doa da dalvezout meur a vod skignañ o labour : adalek al levrioù hag ar c'hartenoù-post en ur dremen dre an timbroù, an deiziataerioù, ar bravigoù, an arrebeuri, an torchennoù brodet, an tasoù pe ar skritelloù.
a-enep (da)contre
arnevezmoderne
arouezsigne, marque, symbole
broudañaiguilloner, pousser, encourager
awenetinspiré
diamzeretdémodé
diazezerienfondateurs
diouzh ar marede son temps, à la mode
dismegañsusméprisant
divizoutdécider, converser
divodetdissous
en e barrau complet
eztaolexpression, extériorisation
gened (ur)une beauté, une esthétique
gwallgasetmalmené
hengountradition
kas war-raokpousser en avant
kinklañdécorer, décoratif
liestedvariété, multiplicité
luskadélan, mouvement artistique
rankoutdevoir, être obligé
redi(où)contrainte(s)
skignañdisperser, répandre, propager
skritell(où)affiche(s)
taolenniñfaire un tableau de, représenter
toullañcreuser
Ar Seiz Breur est un mouvement artistique de l’entre-deux guerres, créé en 1923, par un groupe d’artistes bretons, avant d’être dissous en 1947.
Ce mouvement, inspiré par le courant des Arts décoratifs, contemporain des Arts&Crafts en Angleterre et du Bauhaus allemand,
a posé les jalons d’une esthétique contemporaine mettant en avant la culture et la langue bretonne.
Le groupe comptait en tout une soixantaine d’artistes (architectes, brodeurs, céramistes, ébénistes, graveurs, peintres, sculpteurs etc.).
Les plus connus sont Jeanne Malivel, René-Yves Creston, Suzanne Candré-Creston, Xavier de Langlais, James Bouillé, Jorj Robin, Pierre Péron et Joseph Savina.
C’est Jeanne Malivel (1895-1926), professeure à l’école des Beaux-arts de Rennes, graveuse et décoratrice, qui initia le mouvement,
dont le nom lui fut inspiré par un conte de son enfance « Les sept frères ».
Elle fut rejointe par l’architecte James Bouillé et le peintre et graveur René-Yves Creston.
Ces trois jeunes Bretons, artistes en arts décoratifs, se rencontrent en 1923 au pardon du Folgoët et décident d’œuvrer ensemble à la création d’un art breton moderne,
alliant le meilleur de la tradition aux nécessités contemporaines.
« Les 'Seiz breur' rejettent une vision surannée de la Bretagne, déformée par le tourisme, à grand renfort de 'biniouseries' , de kitsch et de folklore. »
Pour les trois créateurs de Seiz Breur, l’art breton doit être « l’expression de son âme vivante », c’est-à-dire en phase avec son époque,
et non un catalogue d’œuvres anciennes. Les Seiz Breur mettent en avant la pluralité des disciplines et des techniques,
et encouragent l’utilisation de matériaux nouveaux.
Ils mettent en œuvre différents modes de diffusion : du livre à la carte postale, en passant par le timbre, le calendrier, le bijou,
le meuble, le coussin brodé, la tasse à café ou l’affiche.